Là tên một cuốn sách của Tiến sỹ kinh tế Đặng Hoàng Giang. Nó, theo lời của tác giả: “là tập hợp các bài bình luận về xã hội và văn hóa, những hiện tượng xã hội đương đại […] đã đăng trên nhiều báo trong […]” (những năm từ 2013 đến 2016)

Lấy cụm từ “Bức xúc không làm ta vô can” làm từ khóa trên Google; Kết quả là: hơn 20 nghìn lượt các Website xuất hiện; Và tất nhiên là không ai xem hết được, hầu hết người dùng chỉ xem lướt để chọn xem những bài viết mà mình yêu thích. Trong đó thấy cả bài viết có tiêu đề gần giống nhưng lại là một câu hỏi: “Bức xúc có làm ta vô can?”

Tương tự như vậy với từ khóa “bức xúc” và “vô can” ta có kết quả lần lượt là: hơn 4,6 triệu và gần 200.000 lượt các trang mạng xuất hiện.

Lại tra từ điển, để biết chính xác nghĩa của từ “Bức xúc” và “Vô can” là gì? Câu trả lời làm ta hiểu được tại sao một cuốn sách/những bài viết, được viết ra cách đây hơn nửa thập kỷ mà vẫn còn lôi cuốn người ta đến thế!

Đến mức, Nó còn là “một trong những đề tài khá thu hút các thầy cô giáo mỗi khi ra đề thi”

Trong lời nói đầu của cuốn sách, bà Tôn Nữ Thị Ninh viết: “Đây thật sự là tác phẩm của một nhà phê bình xã hội (như chúng ta hiểu về cụm từ “nhà phê bình nghệ thuật”, “nhà phê bình văn học”) mà hiện nay Việt Nam còn thiếu.

Và khi xã hội đang trong vòng xoáy của một sự chuyển dịch dồn dập, lộn xộn như tại Việt Nam thì rất cần những cá nhân có công cụ sắc bén để giúp giải mã những trào lưu xã hội và hiện tượng văn hóa đang xuất hiện hằng ngày quanh chúng ta.”

Còn nhà báo Đinh Đức Hoàng đã có nhận xét về tác phẩm “Bức xúc không làm ta vô can”:

“Một góc nhìn thẳng thắn và tỉnh táo, xoáy vào những vấn đề bằng một con dao mổ sắc cạnh của tri thức. […] Từ lâu, những cây viết của nước ta vẫn dùng dao gọt hoa quả có lưỡi lượn sóng để mổ xẻ các vấn đề: chỉ làm cho bi thương trở thành một thứ lãng mạn và dễ đọc, dễ bán. Chúng ta thiếu những con dao mổ lạnh, nằm trong những bàn tay ấm.”

Tua lại vài đoạn trong phim “Cuộc sống đời thường!!!”, ta thấy những cảnh tượng:

• Hai người cùng hội; “Hội phụ huynh”, “Hội tìm việc làm” “Hội nhà thầu”, “Hội xin dự án”, “Hội ham địa vị, chức quyền”, hay đơn giản là “Hội vì miếng cơm, manh áo” cùng mang trên tay cái phong bì, cùng đến những nơi giống nhau; Nhưng rồi! họ bức xúc với nhau, người mang cái phong bì có cái ruột bé hơn, bức xúc với kết cục, bức xúc với đối tác, bức xúc với ngay người “Cùng Hội” và với chính bản thân họ, vì cái lỗi đã làm ruột phong bì “bé hơn”, đôi khi lại là cách trao phong phì “thiếu chuyên nghiệp” hơn.
• Hai người đi cùng trên một con đường, cùng một hướng, cùng nhìn thấy một vụ tai nạn “làm chết người”, “tung tóe nào hoa quả, bia, nước ngọt, vàng bạc, điện thoại và tiền mặt ra đường, xuống ruộng, khắp nơi…”; Nhưng rồi! họ bức xúc, vì cách ứng xử của người đi cùng, của những người xung quanh, đôi khi cả với những người có trách nhiệm phải giải quyết vụ việc.
• Hai người cùng lên một chuyến xe khách, cùng chứng kiến một “kẻ móc túi”, “một tên cướp, với vẻ mặt hung hãn, trên tay có vũ khí”, còn người bị hại thì không biết là mình bị móc túi, hay đang kêu cứu trong tuyệt vọng; Nhưng rồi! họ bức xúc vì cách ứng xử của người đi cùng họ, những người đi cùng xe và cả Tài xế, phụ xe, đôi khi cả với những nhân viên an ninh đang có mặt ở đó.
• Hai người “là bạn học”, “cùng cơ quan”, “cùng là đồng hương Thôn, Xã, Huyện, Tỉnh”, “cùng là anh em trong nhà, hay bên nội, bên ngoại”, “có khi là vợ chồng, cha mẹ và các con”; đơn giản hơn, “chỉ là bạn cùng chơi thể thao, đánh cờ, đi bộ hay vô tình gặp nhau trong hiệu cắt tóc, quán cà phê, quán nước bên vỉa hè”; Nhưng rồi! họ cũng bức xúc chỉ vì một cái tin nào đó liên quan đến tình hình kinh tế, chính trị, xã hội … hay thậm chí là cả những vấn đề hệ trọng hơn như an ninh Quốc gia và hòa bình trên Thế giới.

Còn nhiều nữa những “bức xúc” đủ kiểu, cứ xuất hiện hàng ngày trong “Cuộc sống đời thường”, nhiều đến nỗi không thể liệt kê ra hết được.

Thật hay cho cái tên sách “Bức xúc không làm ta vô can” của Tiến sỹ Đặng Hoàng Giang! Nó chính là gợi ý để người ta đặt tiếp một câu hỏi “Bức xúc có làm ta vô can?”

Và cuộc trò chuyện của tác giả với “Thế giới sách” dưới đây, sẽ là câu trả lời:

…

* Đầu tiên, anh có thể giải thích ngắn gọn về nhan đề cuốn sách cho những người chưa đọc anh bao giờ?

– Cuốn sách này là tập hợp các bài bình luận về xã hội và văn hóa, những hiện tượng xã hội đương đại mà tôi đã đăng trên nhiều báo trong vài năm qua.

Khi đặt chúng nằm cạnh nhau thì tôi thấy dường như tên của bài viết “Bức xúc không làm ta vô can” cũng thích hợp để phân tích một tinh thần thời đại: trạng thái bức xúc đang trở nên thời thượng.

Thoạt đầu, nó là một trạng thái tích cực, vì nó dường như ngược lại với sự thờ ơ hay vô cảm mà người ta hay lên án.

Tuy nhiên, khi đã trở nên thời thượng, nó được dùng với các mục đích khác nhau. Khi “bức xúc”, khi chê trách người khác, chúng ta cảm thấy ưu việt về mặt đạo đức và tự hài lòng vì thấy mình tốt đẹp hơn.

Càng bức xúc, chúng ta càng có nhiều cơ hội để tự nhủ là chúng ta không phải “họ”, những kẻ rất tệ và rất không văn minh ngoài kia, chúng ta chỉ không may bị chung sống cùng “họ”, nhưng thực chất chúng ta ưu tú hơn “họ” nhiều.

Hơn nữa, khi bức xúc, chúng ta phát ra tín hiệu là chúng ta vô can và vô tội. Các chính trị gia đã nhận ra điều đó, gần đây các quan chức cũng bức xúc rất nhiều?

Bức xúc giúp xoa dịu những bứt rứt lương tâm thi thoảng nổi lên, khi chúng ta lờ mờ cảm thấy mình không đủ dũng cảm để phản ứng lại sai trái trong xã hội. Những lúc đó, cách trấn an bản thân hiệu nghiệm là tỏ ra bức xúc một cách gay gắt.

* Anh không cho rằng biết bức xúc vẫn còn hơn là vô cảm và trốn tránh à?

– Bức xúc không đáng quý, không cần được cổ xúy nếu như nó chỉ là một cái mặt nạ bên ngoài, hoặc để ve vuốt cái tôi bên trong. Tiếng Đức có câu “những nhà cách mạng ghế bành”, ám chỉ những người ngồi trong phòng khách nhưng phát ngôn như thay đổi thế giới đến nơi rồi.

Những người bức xúc cũng có nguy cơ công việc chính là lên mạng hằng ngày chửi rủa, “ném đá”, chê bai hết người này tới người kia. Họ đầu độc bầu không khí và không đem lại thay đổi gì cả.

Ngược lại với “bức xúc quá đà” không phải là vô cảm, mà là thấu hiểu, bình tĩnh và hành động, mà mấy cái này đang bị thiếu trong xã hội. Chỉ thấy đi đâu người ta cũng than vãn.

* Chúng ta tạm thống nhất rằng thái độ bức xúc là vô nghĩa. Nhưng đang có rất nhiều người không có lựa chọn về lối suy nghĩ. Sách dạy cách sống thì anh nói rằng “khốn cùng” (bài “Sự khốn cùng của tư duy triệu phú”), truyền hình thì anh nói rằng “làm đần” công chúng (bài “Quẳng gánh lo đi và xem truyền hình thực tế”). Họ có thể làm gì khác?

– Trước hết, những sách đó không dạy sống mà dạy “làm giàu”, trong ngoặc kép. Và cái tư duy triệu phú hết sức nguy hiểm, nó tạo ra một xã hội miệt thị người nghèo và thờ phụng người giàu.

Truyền hình thực tế thì là một cỗ máy ru ngủ, không chỉ riêng tôi nói như vậy. Những người như anh công nhân khốn khổ không bức xúc, họ còn đang mải kiếm sống, và họ khiêm nhường. Bức xúc, chủ yếu là người thành thị, trung lưu, đòi hỏi, tự cao.

Cái tranh minh họa của họa sĩ Nguyễn Hoàng Giang trong sách đã mô tả ý này rất hay. Một cô văn phòng, tay vung lên smartphone, cưỡi trên lưng công nhân và nông dân, các dấu chấm than đầy xung quanh người cô ta.

Những người hay nói “làm người Việt Nam nhục lắm” là những người có cuộc sống đầy đủ. Không có bà nông dân hay anh xe ôm nào nói như vậy cả.

Ta nên chuyển từ trạng thái bức xúc (“lỗi ở người khác”) sang trạng thái tự vấn (“trách nhiệm cá nhân của mình là ở đâu?”). Các ông bà bộ trưởng nên làm vậy và mỗi chúng ta đều nên làm vậy.

* Vậy hãy cứ giả sử rằng cuốn sách của anh tác động được lên quá trình “tự vấn” ấy. Anh có cho rằng nó sẽ lạc lõng trong “đời sống văn hóa được tái định nghĩa thành một cuộc giải trí vĩnh cửu” này – như anh đã viết trong bài “Quẳng gánh lo đi và xem truyền hình thực tế”? Làm thế nào để cuộc tự vấn trách nhiệm này được mở rộng?

– Những phản hồi tích cực từ bạn đọc khi những bài này được đăng báo (mà tôi khá là bất ngờ) chứng tỏ là nhiều người cũng có suy nghĩ tương tự, và họ cần những người diễn đạt ra. Họ có thể là thiểu số, nhưng không phải là quá ít.

Vấn đề là những giọng nói “bức xúc” kia to tiếng quá, làm chúng ta không nghe thấy những giọng nói khác. Chúng ta nên luyện cách lắng nghe những giọng nói khác, không giật gân, ồn ào. Đây cũng là một nhắn nhủ tới giới báo chí của các anh.

Cuộc tự vấn không bao giờ kết thúc. Bản thân tôi cũng “cãi cọ” với bản thân khá nhiều khi viết về từ thiện chẳng hạn. Nhiều bài gây ra rất nhiều tranh cãi, ví dụ bài về tư duy triệu phú, đó là một điều tốt.

Tôi không muốn người ta coi cuốn sách của tôi như một cẩm nang mới, nuốt từng lời, một loại “self-help”. Tôi muốn giúp họ tự vấn.

Nguồn : https://diemsach.info/diem-sach-2/sach-theo-chu-de/buc-xuc-co-lam-ta-vo-can/

ĐỌC VÀ TẢI SÁCH VỀ ĐỌC TẠI ĐÂY

BỨC XÚC KHÔNG LÀM TA VÔ CAN

---

Sưu tầm

Nguyễn Văn Thân

Giới thiệu Website

Tổng hợp tin bài trên Website