DÀNH CHO NHỮNG NGƯỜI SINH TRONG THÁNG 11

31/10/2021 Nguyễn Văn Thân Bình luận 36 bình luận

Chu Văn An – Người thầy của muôn đời

Từ buổi bình minh của nền giáo dục phong kiến Việt Nam, danh nhân Chu Văn An nổi danh là người thầy mẫu mực, đức độ, tâm huyết với nghề dạy học và được các vua Trần rất trọng dụng. Tên tuổi của thầy Chu Văn An đã đi vào lịch sử giáo dục Việt Nam như một bậc danh sư, hậu thế luôn nhắc đến ông bằng niềm tôn kính và sự trìu mến thân thuộc qua tên trường, tên phố phường, tên địa danh lịch sử.

Nếu Trung Quốc có Khổng Tử với danh xưng là Vạn Thế Sư Biểu! Thì ở Việt Nam, người có danh xưng như vậy không ai khác chính là Chu Văn An.

Đã gần 700 năm qua, kể từ khi người thầy đáng kính ấy ra đi, nước Việt Nam chưa có một người nào có được danh xưng ấy, hoặc một danh xưng nào khác gần giống như vậy.

Nhân ngày nhà giáo Việt Nam ngày 20-11, chúc các thầy, các cô và các thế hệ tương lai của nghành giáo dục đang dần hội nhập Quốc tế, sẽ có thêm những người xứng đáng được mang một danh xưng nào đó và không chỉ tại Việt Nam mà còn trên thế giới nữa.

BÀI HÁT NGƯỜI THÀY – NGUYỄN NHẤT HUY

Những ngày Kỷ niệm, ngày Lễ trong 30 ngày của tháng 11

01 tháng 11 – Lễ Các Thánh (Kitô giáo)
02 tháng 11 – Ngày lễ Các đẳng Linh hồn (All Souls’ Day)
06 tháng 11 – Ngày Quốc tế Phòng khai thác môi trường trong Chiến tranh và xung đột vũ trang (International Day for Preventing the Exploitation of the Environment in War and Armed Conflict)
12 tháng 11 – Ngày truyền thống công nhân Mỏ Việt Nam
14 tháng 11 – Ngày Bệnh dư đường Thế giới (World Diabetes Day)
16 tháng 11 – Ngày Khoan dung Quốc tế (International Day of Tolerance)
18 tháng 11 – Ngày thành lập Mặt trận dân tộc thống nhất Việt Nam
19 tháng 11 – Ngày Quốc tế Nam giới (International Men’s Day)
Chủ nhật thứ ba của tháng 11 – Ngày Thế giới tưởng niệm nạn nhân giao thông đường bộ (World Day of Remembrance for Road Traffic Victims)
20 tháng 11 – Ngày Thiếu nhi Thế giới (Universal Children’s Day), và Ngày Công nghiệp hóa châu Phi (Africa Industrialization Day)
20 tháng 11 – Ngày Nhà giáo Việt Nam
21 tháng 11 – Ngày Truyền hình Thế giới (World Television Day)
23 tháng 11 – Ngày Nam kỳ khởi nghĩa
25 tháng 11 – Ngày Quốc tế xóa bỏ Bạo lực đối với Phụ nữ (International Day for the Elimination of Violence against Women)
18 tháng 11 – 85 năm ngày thành lập mặt trận thống nhất dân tộc Việt Nam hay còn gọi là ngày Đại đoàn kết.
23 tháng 11 – Kỷ niệm ngày thành lập Hiệp hội Điều Việt Nam (Vietnam Cashew Association – VINACAS), 23 tháng 11 năm 1990.

1	2	3	4	5	6
7	8	9	10	11	12	13
14	15	16	17	18	19	20
21	22	23	24	25	26	27
28	29	30

Tháng 11 còn là tháng đặc biệt trong năm bởi 2 ngày 19 và 20 là những ngày rất đặc biệt: Ngày Quốc tế nam giới, ngày Thiếu nhi thế giới và ngày Nhà giáo Việt Nam.

Nhân dịp này, honguyentrungnghia.com xin giới thiệu hai trong số những “Học Giả – Người Thầy” cũng rất đặc biệt:

1. NGUYỄN HIẾN LÊ

Học giả Nguyễn Hiến Lê sinh năm 1912 tại Hà Nội, mất năm 1984, xuất thân từ một gia đình nhà Nho, ông học tại Hà Nội, trước ở trường Yên Phụ, sau lên trường Bưởi (nay là Chu Văn An).

Năm 1934, ông tốt nghiệp trường Cao đẳng Công chính Hà Nội rồi vào làm việc tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ, bắt đầu quãng đời nửa thế kỷ gắn bó với Nam bộ, gắn bó với Hòn ngọc Viễn Đông.

Là học giả, nhà văn, dịch giả, nhà ngôn ngữ học, nhà giáo dục và hoạt động văn hóa độc lập Việt Nam, có 120 tác phẩm sáng tác, biên soạn và dịch thuật thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau như giáo dục, văn học, ngữ học, triết học, lịch sử, du ký, gương danh nhân, chính trị, kinh tế, v.v.

Nói về học giả Nguyễn Hiến Lê thì không gì tốt hơn bằng cách, giới thiệu “Tự Bạch” của chính ông.

TỰ BẠCH CỦA NGUYỄN HIẾN LÊ

Đời tôi có thể tóm tắt trong hai chữ HỌC và VIẾT. Hai việc đó liên quan mật thiết với nhau gần suốt đời, tôi VIẾT ĐỂ HỌC và HỌC ĐỂ VIẾT – “Lời mở đầu” của tác phẩm “Đời viết văn của tôi”.

Trong hồi ký của mình Nguyễn Hiến Lê cũng đã viết lại nhân sinh quan như sau:

Đời sống tự nó vô ý nghĩa, trừ ý nghĩa truyền chủng, nhưng mình phải tạo cho nó một ý nghĩa. Từ hồi ăn lông ở lỗ đến nay, nhân loại đã tiến về nhiều phương diện. Chúng ta được hưởng công lao, di sản của biết bao thế hệ thì phải duy trì di sản đó và cải thiện nó tùy khả năng mỗi người.
Chúng ta làm điều phải vì tin nó là điều phải chứ không phải vì ý muốn của Thượng đế hay một vị thần linh nào, cũng không phải vì mong chết rồi được lên Niết bàn hay Thiên đàng.
Quan niệm thiện ác thay đổi tùy nơi, tùy thời. Cái gì ích lợi cho một xã hội vào một thời nào đó thì được xã hội đó cho là thiện, cũng cái đó qua thời khác không còn ích lợi nữa mà hóa ra có hại thì bị coi là ác. Ví dụ đạo tòng phu, tòng tử của phụ nữ có lợi cho gia đình, xã hội thời nông nghiệp; tới thời kỹ nghệ không còn lợi cho gia đình, xã hội nên mất giá trị. Khi sản xuất được ít, đức tiết kiệm được đề cao; ngày nay ở Âu Mỹ, sản xuất vật dụng thừa thãi quá, nên sự phung phí gần thành một bổn phận đối với xã hội. Tuy nhiên vẫn có một số giá trị vĩnh cửu, từ hồi loài người bắt đầu văn minh, dân tộc nào cũng trọng, như đức nhân, khoan hồng, công bằng, tự do, tự chủ,…
Đạo nào cũng phải hợp tình, hợp lý (bất viễn nhân) thì mới gọi là đạo được. Tôi không tin rằng hết thảy loài người chỉ thấy đời toàn là khổ thôi; cũng không tin rằng hết thảy loài người thích sống tập thể, không có của riêng.
Đạo Khổng thực tế nhất, hợp tình hợp lý nhất, đầy đủ nhất, xét cả về việc tu thân, trị gia, trị quốc. Vậy mà tới nay lý tưởng của ông, nhân loại vẫn chưa theo được. Về tu thân, ba đức nhân, trí, dũng, luyện được đủ tình cảm, trí tuệ và nghị lực của con người.
Nên trọng dư luận nhưng cũng không nên nhắm mắt theo dư luận. Biết đắc nhân tâm, nhưng cũng có lúc phải tỏ nỗi bất bình của mình mà không sợ thất nhân tâm.
Mỗi người đã phải đóng một vai trò trong xã hội thì tôi lựa vai trò thư sinh. Sống trong một gia đình êm ấm giữa sách và hoa, được lòng quý mến, tin cậy của một số bạn và độc giả, tôi cho là sướng hơn làm một chính khách mà được hàng vạn người hoan hô, mà còn có phần giúp ích cho xã hội được nhiều hơn bạn chính khách nữa. Nhưng làm nhà văn thì phải độc lập, không nhận một chức tước gì của chính quyền.
Ghi được một vẻ đẹp của thiên nhiên, của tâm hồn, tả được một nỗi khổ của con người khiến cho đời sau cảm động, bấy nhiêu cũng đủ mang danh nghệ sĩ rồi.
Văn thơ phải tự nhiên, cảm động, có tư tưởng thì mới hay. Ở Trung Hoa, thơ Lý Bạch, văn Tô Đông Pha hay nhất. Ở nước ta, thơ Nguyễn Du tự nhiên, bình dị mà bài nào cũng có giọng buồn man mác.
Tôi khuyên con cháu đừng làm chính trị, nhưng nếu làm thì luôn luôn phải đứng về phía nhân dân.
Một xã hội văn minh thì nhà cầm quyền không đàn áp đối lập, cùng lắm chỉ có thể ngăn cản họ để họ đừng gây rối thôi; tuyệt nhiên không được tra tấn họ. Phải tuyệt đối tôn trọng chính kiến của một người.
Một xã hội mà nghề cầm bút, nghề luật sư không phải là nghề tự do thì không gọi là xã hội tự do được.
Khi nghèo thì phải tận lực chiến đấu với cảnh nghèo vì phải đủ ăn mới giữ được sự độc lập và tư cách của mình. Nhưng khi đã đủ ăn rồi thì đừng nên làm giàu, phải để thì giờ làm những việc hữu ích mà không vì danh và lợi. Giá trị của ta ở chỗ làm được nhiều việc như vậy hay không.
Chỉ nên hưởng cái phần xứng đáng với tài đức của mình thôi. Nếu tài đức tầm thường mà được phú quý hoặc được nhiều người ngưỡng mộ thì sẽ mang họa vào thân.
Hôn nhân bao giờ cũng là một sự may rủi. Dù sáng suốt và chịu tốn công thì cũng không chắc gì kiếm được người hợp ý mình; phải chung sống năm ba năm mới rõ được tính tình của nhau. Từ xưa tới nay tôi thấy cuộc hôn nhân của ông bà Curie là đẹp nhất, thành công nhất cho cả cá nhân ông bà lẫn xã hội. Hiện nay ở Mỹ có phong trang kết hôn thử, tôi cho rằng chưa chắc đã có lợi cho cá nhân mà có thể gây nhiều xáo trộn cho xã hội.
Có những hoa hữu sắc vô hương mà ai cũng quý như hoa hải đường, hoa đào; nhưng đàn bà nếu chỉ có sắc đẹp thôi, mà không được một nét gì thì là hạng rất tầm thường. Chơi hoa tôi thích nhất loại cây cao; có bóng mát, dễ trồng và có hương quanh năm như ngọc lan, hoàng lan. Ở đâu tôi cũng trồng hai loại đó.
Rất ít khi con người rút được kinh nghiệm của người trước. Ai cũng phải tự rút kinh nghiệm của mình rồi mới khôn, vì vậy mà thường vấp té. Nhưng phải như vậy thì loài người mới tiến được.
Cơ hồ không thay đổi được bản tính con người: người nóng nảy thì tới già vẫn nóng nảy, người nhu nhược thì tới già vẫn nhu nhược. Nhưng giáo dục vẫn có ích. Không nên cho trẻ sung sướng quá. Phải tập cho chúng có quy củ, kỷ luật, biết tự chủ và hiểu rằng ở đời có những việc mình không thích làm nhưng vẫn phải làm; và làm thì phải làm ngay, làm đàng hoàng, làm cho xong.
Thay đổi bản tính con người như Mặc Tử, như Karl Marx muốn là chuyện không dễ một sớm một chiều. Thế giới còn những nước nhược tiểu nhiều tài nguyên thì còn bọn thực dân họ chỉ thay đổi chính sách thôi. Thực dân nào cũng vậy. Khi họ khai thác hết trên mặt đất, trong lòng đất thì họ sẽ khai thác biển, đáy biển, Họ còn sống lâu. Tuy nhiên cũng phải nhận rằng sự bóc lột trong một nước tân tiến thời nay đã giảm nhiều, thì sau này sự bóc lột các dân tộc nhược tiểu cũng sẽ giảm đi lần lần.
Xã hội bao giờ cũng có người tốt và kẻ xấu. Như Kinh Dịch nói, lúc thì âm (xấu) thắng, lúc thì dương (tốt) thắng; mà việc đời sau khi giải quyết xong việc này thì lại sinh ra việc khác liền; sau quẻ Ký tế (đã xong) tiếp ngay quẻ Vị tế (chưa xong). Mình cứ làm hết sức mình thôi, còn thì để lại cho các thế hệ sau.
Hồi trẻ, quan niệm của tôi về hạnh phúc là được tự do, độc lập, làm một công việc hữu ích mà mình thích, gia đình êm ấm, con cái học được, phong lưu một chút chứ đừng giàu quá. Nhưng hồi năm mươi tuổi tôi thấy bấy nhiêu chưa đủ, cần thêm điều kiện này nữa: sống trong một xã hội lành mạnh, ổn định và tương đối thịnh vượng.

Học giả Nguyễn Hiến Lê viết rất nhiều, cuốn nào của ông cũng là kho kiến thức cộng với trải nghiệm thực tế và được trau chuốt cực kỳ cẩn thận với cách dùng từ rất “đắt”. Những tác phẩm nước ngoài được dịch qua giọng văn tài hoa của ông đã luôn được bạn đọc yêu mến qua nhiều thế hệ.

2. HOÀNG XUÂN VIỆT

Học giả Hoàng Xuân Việt – Quái kiệt với 180 tác phẩm và 1 vạn học trò

Học giả Hoàng Xuân Việt sinh tại Bến Tre. Ông tốt nghiệp cao học tại hai trường Đại chủng viện Saint Joseph và Saint Sulpice. Ông còn theo học và nghiên cứu một cách chuyên sâu những môn như triết học, thần học, xã hội học, phụ nữ học, thiên văn học và năng lực hạnh tâm…; sử dụng thành thạo 7 ngôn ngữ: Anh, Pháp, Đức, Hán – Nôm, Bồ Đào Nha, Hy Lạp và cổ ngữ La tinh.
Nói đến GS-học giả Hoàng Xuân Việt, người đọc tại miền Nam trước 1975 và sau này hầu hết đều ít nhất một lần đọc các tác phẩm thuộc loại sách “học làm người” của ông. Thế nhưng, xuất thân của ông không phải học để cầm bút, ngược lại học để làm linh mục. Năm 11 tuổi, ông bắt đầu vào tiểu chủng viện. Năm 18 tuổi bắt đầu viết sách với những tác phẩm, như: Đức tự chủ, Ngón nghề để luyện lâm, Đức điềm tĩnh… Trong khoảng thời gian ở dòng tu từ năm 1950 – 1957, ông đã viết khoảng 9 tác phẩm. Sau khi không được thụ phong linh mục vào năm 1957 GS Hoàng Xuân Việt nguyện với lòng: Không thành linh mục thì phải thành… văn hào. Và ông đã toại nguyện khi trở thành một nhà chuyên viết loại sách “học làm người” nổi danh không lâu sau đó, cùng với: Phạm Cao Tùng, Nguyễn Duy Cần và Nguyễn Hiến Lê. Ngoài sách “học làm người”, ông còn nhiều đầu sách giá trị bởi tính học thuật, như: Từ điển Việt – Bồ – La, Lịch sử chữ quốc ngữ … Thời kỳ Thủ tướng Phạm Văn Đồng phát động phong trào “Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt”, GS Hoàng Xuân Việt được mời tham gia vào các hoạt động nghiên cứu của phong trào này.
Giai thoại trong “làng cầm bút” còn lưu truyền với nhau: Năm 1979, một lần vào Nam, học giả Đào Duy Anh có buổi nói chuyện với học giả Nguyễn Hiến Lê. Trong câu chuyện, cụ Đào Duy Anh đánh giá: “Ông Hoàng Xuân Việt này (nhỏ hơn cụ Đào Duy Anh, Nguyễn Hiến Lê khoảng 20 tuổi) cũng là loại “quái kiệt” trong làng văn học miền Nam đây. Sao đất Sài Gòn nảy sinh nhiều quái kiệt và kỳ nữ thế nhỉ? Nào là quái kiệt Trần Văn Trạch, Ba Vân và kỳ nữ Kim Cương. Nay nghe số sách xuất bản đồ sộ của Hoàng Xuân Việt, thì tôi cho rằng đây cũng là một quái kiệt về sách đấy nhé!”.

Sau đó, cụ Đào Duy Anh nhờ người chở đi tìm nhà Hoàng Xuân Việt nhưng không gặp. Cụ Đào nhại Kiều: “Người đâu nghe kể làm chi/ Vô duyên tìm mãi sáng chừ bặt tăm”.

180 tác phẩm và 10.000 môn đệ

Nếu đem số đầu sách ông đã viết chia cho số tuổi “bát tuần” hiện giờ của ông (năm 2009), tức khoảng 2,25 đầu sách/1 tuổi, có thể thấy sức làm việc của ông kinh khủng và khoa học như thế nào. Số đầu sách tính trên từng năm của Hoàng Xuân Việt đủ làm tất cả những ai cầm bút phải nể phục. Đó là chưa tính đến khoảng 20 đầu sách của GS bị thất lạc bởi nhiều hoàn cảnh khác nhau. Trong số sách ông đã hoàn thành còn khoảng 90 tác phẩm chưa xuất bản.
Nhưng GS Hoàng Xuân Việt không chỉ dành toàn bộ thời gian của cuộc đời để viết và dịch sách. Ông còn là một nhà giáo với 55 năm làm thầy. GS cho biết ông đã làm thầy của khoảng 10.000 học trò, và nếu nhắc lại thì ông có thể nhớ từng người đã học ông vào thời điểm nào. Vì GS từng làm hiệu trưởng hai trường Nhân xã học làm người (từ 1966 – 1975) và Hán-Nôm Nguyễn Trãi (1993 – 2001). Hiện nay, GS vẫn thường xuyên mở các lớp học như thế tại nhà riêng. Và trong khoảng thời gian gần 60 năm làm thầy, GS đi thuyết giảng khắp nơi trên toàn quốc ở các trường ĐH, cơ quan, công ty, cơ sở giáo dục cũng như viết trên 1.000 bài về phát triển con người toàn diện.
Không chỉ là một học giả viết về nhiều lãnh vực của đời sống hoặc một người thầy của chừng ấy học trò, GS Hoàng Xuân Việt còn làm thơ với một tập thơ mang tên ông dày 600 trang. Chính vì sẵn có “chất thơ” trong người, nên rất nhiều đầu sách của GS nói về những đề tài khô khan nhưng nghe vẫn rất… “mượt mà”. Có thể ví dụ bằng những tựa sách: Văn hóa và văn minh hồn xiêu phách lạc, Bà là thiên đường hay khám lạnh của ông?, Vợ chồng khác miền khác chủng, Việc của ếch giao cho nhái, Ôi! Phù vân, tất cả… đều phù vân, Quân tử khác lòng người ta, Thăng hoa nhân phẩm, Trăm năm nào có gì đâu…

Nguồn: https://thethaovanhoa.vn/van-hoa/hoc-gia-hoang-xuan-viet-quai-kiet-voi-180-tac-pham-va-1-van-hoc-tro-n20091118010221496.htm

Xem thêm: Một số tác phẩm của Nguyễn Hiến Lê và Hoàng Xuân Việt

♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣♣

HỒI KÝ – NGUYỄN HIẾN LÊ

“…Ngòi bút của Nguyễn Hiến Lê, tâm hồn và con tim Nguyễn Hiến Lê ngay từ đầu đã thuộc về nhân dân, những người lao động, những ai cực khổ, bần hàn và bất hạnh. Niềm tự hào về dòng giống, tổ tiên và nỗi đau về dân tộc trước những cuộc ngoại xâm đã kéo Nguyễn Hiến Lê, một nhà văn luôn ỷ thức lánh xa những gì phù phiếm như chức tước, địa vị và sự giàu sang không lương thiện xích gần với Cách mạng và tự coi mình là người của Cách mạng, bởi lẽ dễ hiểu, những điều Cách mạng đang làm cũng chính là mơ ước của ông.

Dầu đứng ở những góc nhìn khác nhau, ai cũng dễ tìm thấy ở Nguyền Hiến Lê một cái gì đó gần với tâm trạng của dân tộc mình, một cái gì đó thuộc nhân bản của con người cầu tiến luôn vươn tới mục đích cao thượng và hoàn mỹ. Rất nhiều thế hệ độc giả khác nhau đều kính phục sự nghiêm tức của học giả này. Tính nghiêm túc của Nguyễn Hiến Lê có được bởi nó bắt nguồn từ trí nhớ tuyệt vời của ông và cùng với trí nhớ là cách làm việc khoa học, tỉ mỉ trong từng chi tiết nhỏ, sự học hỏi và lối ghi chép hết sức cẩn thận. Nguyền Hiến Lê luôn coi trọng tư liệu, bởi hơn ai hết ông hiểu sự khách quan của một tác phẩm là vô cùng quan trọng. Nó là chiếc cầu đầu tiên nối lòng trân trọng hay sự coi thường, khinh miệt của độc giả đối với người cầm bút. Ngay khi nói về mình, Nguyễn Hiến Lê cũng cố giữ tính nghiêm túc và khách quan, luôn luôn tự tách mình ra khỏi văn mạch chủ quan của chính mình.

Sự đóng góp của Nguyền Hiến Lê trong nền văn học Việt Nam đương đại là hết sức quí báu, mức độ tầm cỡ đến đâu chắc chắn cần phải có thời gian mới đánh giá đúng mức được. Một lần nữa chúng tôi tin rằng, xuất bản tập Hồi kí này là hết sức cần thiết, và rất bổ ích…” – Lời nhà xuất bản.